کیفیت آب آشامیدنی و آب مورد استفاده در پخت‌وپز سالمندان
چرا آب سالم برای سالمندان حیاتی‌تر است؟
بدن سالمندان به دلیل تغییرات متابولیک، کاهش توده عضلانی و حساس‌تر شدن کلیه‌ها بیشتر از دیگران به آب سالم نیاز دارد. کم‌آبی در این سن خیلی سریع‌تر باعث گیجی، ضعف، افت فشار خون، یبوست و مشکلات قلبی می‌شود. از طرفی کیفیت پایین آب می‌تواند اثر برخی داروها را تغییر دهد و روی معده و کلیه فشار بیاورد.
به همین دلیل، نوع آبی که سالمند روزانه می‌نوشد یا با آن غذا تهیه می‌کند، مستقیماً روی سلامت، حال عمومی و انرژی روزانه او اثر دارد. خانواده‌ها معمولاً فقط به «آب کافی نوشیدن» توجه می‌کنند، درحالی‌که «کیفیت آب» به همان اندازه مهم است.
وضعیت فعلی آب شهری در ایران
به دلیل کمبود آب در سال‌های اخیر، در بسیاری از شهرها آب لوله‌کشی ترکیبی از آب تصفیه‌شده و آب چاه است. این ترکیب باعث نوسان در کیفیت آب می‌شود؛ گاهی سختی آب بالا می‌رود، گاهی طعم و بوی آن تغییر می‌کند و در برخی مناطق مقدار نیترات افزایش می‌یابد.
با وجود این، آب شهری همچنان کلرزده و کنترل‌شده است و برای عموم مردم قابل استفاده محسوب می‌شود. اما سالمندان نسبت به همین نوسانات حساس‌تر هستند و ممکن است با مشکلات گوارشی، رسوب‌گذاری کلیوی یا تغییرات فشار خون روبه‌رو شوند. بنابراین لازم است درباره نوع آبی که مصرف می‌کنند دقت بیشتری شود.
آب لوله‌کشی؛ خوبی‌ها و نگرانی‌ها
آب شهری یک مزیت بزرگ دارد: تحت نظارت است و در لحظه تولید، استانداردهای لازم را رعایت می‌کند. وجود کلر هم مانع رشد میکروب‌ها و باکتری‌های خطرناک می‌شود.
اما چالش اصلی از لوله‌کشی داخلی ساختمان‌ها شروع می‌شود. لوله‌های قدیمی، رسوبات ذخیره‌شده، زنگ‌زدگی یا ورود آلودگی ثانویه می‌توانند کیفیت اولیه آب را پایین بیاورند. سالمندان معمولاً ذائقه حساسی دارند و این تغییرات می‌تواند طعم و گوارش آب را برایشان مشکل کند.
همچنین در برخی مناطق، سختی و املاح آب نسبتاً بالاست و می‌تواند در سالمندانی که مشکلات کلیوی دارند ایجاد ناراحتی کند.
انواع آب قابل مصرف برای سالمندان
1) آب شهری (تصفیه‌نشده)
برای شست‌وشو، حمام و کارهای روزمره مناسب است.
اما برای نوشیدن و پخت‌وپزِ حساس، به‌ویژه برای سالمندان، بسته به کیفیت منطقه همیشه بهترین گزینه نیست.
2) آب تصفیه‌شده خانگی
بهترین و رایج‌ترین انتخاب برای مصرف روزمره سالمندان.
فیلترهای خانگی کلر اضافی، رسوبات، ذرات معلق، بخشی از نیترات و بسیاری از آلودگی‌های ثانویه را حذف می‌کنند.
اگر خانواده در سیستم تصفیه از فیلتر UV یا مرحله نهایی ممبران استفاده کند، کیفیت آب بسیار مطلوب می‌شود.
3) آب بطری/معدنی
انتخاب امن اما گران‌تر.
برای سالمندانی که به‌صورت موقت مشکل گوارشی دارند یا در مناطقی با کیفیت پایین آب زندگی می‌کنند، کاملاً توصیه می‌شود.
فقط باید به محتوای سدیم آب توجه شود.
4) آب جوشیده سرد شده
برای مواقع اضطراری خوب است اما جوشیدن فقط میکروب‌ها را می‌کشد؛
نیترات، رسوبات و املاح مضر باقی می‌مانند.
5) آب چاه
هرگز برای سالمندان توصیه نمی‌شود.
نیترات بالا، احتمال آلودگی باکتریایی و سختی زیاد می‌تواند برای کلیه و معده سالمند بسیار خطرناک باشد.
بهترین گزینه آب برای سالمندان چیست؟
برای نوشیدن روزانه، ترکیب زیر بهترین انتخاب است:
➤ آب تصفیه‌شده خانگی + تعویض منظم فیلترها
➤ یا آب معدنی کم‌سدیم
برای پخت‌وپز:
آب تصفیه‌شده بهترین گزینه است، چون رسوبات و املاح پنهان آب شهری وارد غذا نمی‌شود و بو و مزه‌ی غذا را تغییر نمی‌دهد.
سالمندانی که دارو مصرف می‌کنند (به‌خصوص داروهای قلبی، کلیوی و ادرارآور) باید حتماً از آبی استفاده کنند که سدیم و املاح آن کنترل شده باشد.
اگر از آب غیرتصفیه استفاده شود، چه تبعاتی دارد؟
-
فشار روی کلیه‌ها و افزایش احتمال سنگ کلیه
-
یبوست و مشکلات گوارشی
-
نیترات بالا که برای قلب و سیستم ایمنی مضر است
-
رسوبات که ممکن است با داروها تداخل ایجاد کنند
-
افزایش التهاب معده
-
در موارد نادر: آلودگی‌های میکروبی و اسهال شدید
سالمندان واکنش‌های بدنشان کندتر است و ممکن است مشکل دیر دیده شود اما اثر آن سریع‌تر بروز می‌کند.
بهترین راهکارهای تأمین آب سالم برای سالمند
راهکارهای مناسب:
-
استفاده از دستگاه تصفیه استاندارد با فیلتر ممبران
-
تعویض فیلترها هر ۶ ماه
-
استفاده از پارچ‌های تصفیه برای سالمندانی که تنها زندگی می‌کنند
-
خرید آب کم‌سدیم برای مواقع خاص
-
نصب شیر مجزا برای آب تصفیه‌شده در آشپزخانه
-
تست سالانه سختی آب ساختمان
برای خانواده سالمنددار
-
ظرف آب سالم همیشه در دسترس
-
آموزش سالمند که از شیرهای غیرتصفیه استفاده نکند
-
جلوگیری از استفاده از بطری‌های کهنه
نگهداری و مصرف آب سالم
-
آب تصفیه‌شده بیشتر از ۲۴ ساعت نباید بیرون از یخچال بماند
-
در ظروف شیشه‌ای یا پلاستیک‌های مرغوب نگهداری شود
-
از قرار دادن بطری آب زیر نور خورشید خودداری شود
-
سالمند باید روزانه حداقل ۶–۸ لیوان آب بنوشد (مگر با توصیه پزشک کمتر)
توصیه‌های خاص برای سالمندان با شرایط پزشکی خاص
-
فشار خون بالا: آب کم‌سدیم ضروری است
-
مشکلات کلیوی: آب با املاح کم و سختی پایین
-
مشکلات معده: آب بدون کلر و بدون بو
-
افرادی که داروی ادرارآور مصرف می‌کنند: مصرف آب بیشتر با کیفیت بالا
-
دیابتی‌ها: از آب شیر گرم یا آب مانده در لوله استفاده نکنند (آلودگی ثانویه بیشتر است)
جمع‌بندی و چک‌لیست نهایی
-
روزانه آب کافی بنوشید
-
از آب تصفیه‌شده یا معدنی کم‌سدیم استفاده کنید
-
فیلترها را مرتب عوض کنید
-
آب چاه مصرف نکنید
-
آب نگهداری‌شده زیر نور یا در ظروف قدیمی را مصرف نکنید
-
سالمندانی که مشکل کلیه، معده یا فشار خون دارند باید بیشتر مراقب باشند
چند اقدام ساده می‌تواند جلوی ده‌ها مشکل را بگیرد.
